?>

Oorzaken en risicofactoren

Het functioneren van de sensorische, neurologische en motorische systemen en de organen neemt af bij het ouder worden. Bij dit proces van fysieke achteruitgang treden mogelijk beperkingen op in mobiliteit.
Ziekten en aandoeningen kunnen dit proces versnellen. Persoonlijke en omgevingsfactoren beïnvloeden dit proces. Dit proces van fysieke achteruitgang (disablement process) is weer gegeven in een model van Jette en Verbrugge (1994) in Figuur 1.

Beperkingen in de mobiliteit vallen in dit model onder de categorie functie beperkingen. Ziekte, ongelukken, maar ook bijvoorbeeld pijn kunnen dysfunctie en structurele afwijkingen veroorzaken in het lichaam.

Een voorbeeld: artrose zorgt ervoor dat de spieren verslappen (bijvoorbeeld door het vermijden van beweging vanwege pijn). Er is echter een bepaalde hoeveelheid spierkracht nodig om een trap op te lopen. Als de spierkracht te veel afneemt zal traplopen moeilijker gaan en mogelijk de deelname aan bepaalde activiteiten buitenshuis beïnvloeden (participatie).

Hoe snel dit proces verloopt en hangt af van persoonlijke factoren (gezondheid en functionele status voor ziekte, gedrag, etc.), maar ook omgevingsfactoren (bijv. hoe vaak komt de persoon een trap tegen).

Daarnaast laat dit model ook zien dat er door persoonlijke of externe factoren aan te passen het proces van achteruitgang te beïnvloeden is.  In het hierboven genoemde voorbeeld zouden we bijvoorbeeld kunnen denken aan het (fysiek) actiever maken van de persoon, waardoor de spierkracht minder (snel) achteruitgaat of zelfs toeneemt.

Of het gebruiken van hulpmiddelen (bijv. de trapleuning en een wandelstok), waardoor minder spierkracht in de benen nodig is. In sommige gevallen zou bijvoorbeeld ook aan woningaanpassing in aanmerking komen (bijv. installeren van een traplift).
Jette en Verbrugge

Echter, de relatie zoals hierboven beschreven is erg versimpeld. In werkelijkheid is het proces van achteruitgang niet een rechte lijn, een complex proces van factoren die elkaar beïnvloeden. Niet elke functionele achteruitgang zal ook beginnen met een ziekte.

In het proces van het ouder worden op zich, vertragen bijvoorbeeld vele organen en processen in het lichaam. Het is dus een samenspel van factoren en onderlinge verbanden, dit komt beter tot uiting in het model van de World Health Organisation het International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF).

Risicofactoren voor mobiliteit

Volgens een review uit 2008 (Morton 2008) zijn dit de risicofactoren (geordend per categorie uit model van Jette en Verbrugge)

Persoonlijke factoren

  • Fysieke inactiviteit
  • Angst
  • Overgewicht

Structurele afwijking

  • Spierkracht
  • Evenwicht
  • Reactie snelheid
  • Range of motion
  • Beperkte visus

Pathologie

  • Pijn
  • Ziekten
  • Depressie
  • Cognitieve beperking

Externe factoren

  • Gebruik van hulpmiddelen
  • Omgevingskenmerken (bijv. aanwezigheid van trappen en drempels)

Veel van de hierboven genoemde risicofactoren zijn ook risicofactoren voor bijvoorbeeld ADL beperkingen en vallen (Tinetti 1995). Ook mobiliteitsbeperkingen zelf worden sterk geassocieerd met ADL beperkingen en vallen.

 

Toolkit

Artikelen

Project ‘Tijd voor oogsten’

Artikel op website Nationaal Programma Ouderenzorg: Almere is de eerste regio in Nederland waar welz...

Bijeenkomst over Transmurale zorg

Naar aanleiding van de CBO bijeenkomst over de transmurale zorgbrug op maandag 5 februari is mevrouw...