Er zijn veel interventies ontwikkeld om ouderen te helpen hun eenzaamheid te verminderen. Een interventie kan alleen effectief zijn als deze aansluit bij de achtergronden en het type van eenzaamheid. Het verdient de voorkeur dat de interventie op maat wordt aangeboden en dat deze aansluit bij de achtergronden en het type eenzaamheid van de oudere.
Er zijn meerdere reviews geweest op het gebied van eenzaamheid (Fokkema, van Tilburg 2006 & 2007, Cattan et al. 2005, Findlay 2003). Slechts een paar interventies zijn effectief gebleken. Volgens Cattan et al. lijken de interventies met een educatieve component erin of interventies gericht op een specifieke doelgroep beter, uit Nederlandse studies blijkt dat het succes daarnaast vooral afhankelijk is van een goede organisatie en afstemming van de interventie.
Op basis van deze studies zijn conclusies getrokken wat betreft valkuilen en lessen voor de toekomst (Fokkema, van Tilburg 2006 & 2007).
Hieronder worden verschillende categorieën van interventies specifiek gericht op de oorzaken van de eenzaamheid besproken.
Het verminderen van het verschil tussen gewenste en gerealiseerde relaties. Dit kan door nieuwe relaties aan te gaan of door bestaande te intensiveren of te verbeteren. Als de oorzaak van de eenzaamheid ligt bij de persoon zelf kan verbetering van persoonlijkheidskenmerken, zoals sociale vaardigheden, zelfvertrouwen en probleemoplossend vermogen, het aangaan aan aanhouden van sociale contacten vergemakkelijken. Ook kan gedacht worden aan activiteiten op het gebied van gezondheid, financiële situatie en zingeving.
Is begeleiding van ouderen bij het bewust maken van eenzaamheidsbevorderende houding of gedrag, het begeleiden bij het veranderen van deze situatie. Nadruk ligt op bevorderen van sociale en emotionele steun om sociale zelfredzaamheid te versterken.
kan begeleiden bij het onderzoeken mogelijkheden ten aanzien van het vinden van een zinvolle dagbesteding, begeleiden bij gedragsverandering, het opheffen van belemmeringen in de omgeving waardoor handelen mogelijk wordt, oplossingen zoeken en leren omgaan met mobiliteitsproblemen, omgaan met slechtziendheid etcetera.
Het accent ligt hierbij op de activiteit en gezelligheid en niet direct op eenzaamheid. Via een indirecte wijze wordt er aan eenzaamheid gewerkt. Voorbeelden zijn koffie/ inloopochtend, diverse cursussen voor ouderen, gymnastiek etcetera.
Deze kunnen een bijdrage leveren aan het verminderen van eenzaamheid. Het gaat om interventies die een blijvende verandering proberen aan te brengen in de eenzaamheidsbevorderende factoren die bij het individu zelf liggen.
De interventies kunnen liggen binnen de categorieën netwerkontwikkeling, standaardverlaging en het leren omgaan met eenzaamheidsgevoelens. Voorbeelden zijn assertiviteitscursussen, vriendschapscursussen ter verbetering van sociale vaardigheden, cursus: verlies en dan verder, psychotherapie, gespreksgroepen etc.
Bevordering van deskundigheid van hulpverleners met betrekking tot bewustwording en signalering is van groot belang. Er worden verschillende cursussen aangeboden geschikt voor bv thuiszorgmedewerkers zoals bijvoorbeeld bij Vilans.
De gemeente heeft via de WMO ook de verantwoordelijkheid om inwoners te ondersteunen in het ontmoeten van medemensen en het leggen van sociale contacten. Het is belangrijk ouderen te wijzen op de rol van het WMO loket. Omdat eenzaamheid niet gemakkelijk is om over te praten en is het van belang dat ouderen de weg weten te vinden naar mogelijke aanspreekpunten.
Als een oudere zich eenzaam voelt door een tekort aan sociale contacten kan de hulpverlener van het WMO-loket zorgen voor een (vrijblijvend) contact van de oudere met een van de hulpverleners uit Tabel 1 of direct door verwijzen naar organisaties die activiteiten organiseren die geschikt zijn voor de betreffende oudere.
Voorbeelden zijn: zorgorganisaties en wonen met ondersteuning en ontmoetingscentra (buurtcentra, verzorgingshuizen), gilde projecten, vrijwilligers organisaties, alzheimercafe’s, alzheimerstichting, welzijnsstichtingen, hobbyclubs, mantelzorgorganisaties.
Via deze instanties worden praatgroepen en cursussen voor ouderen georganiseerd. Ook de mogelijkheid om een maatjescontact aan te gaan of te werken als vrijwilliger kan besproken worden. Daarnaast zijn er binnen een wijk ook vaak verschillende instanties (buurtcentra, bejaardenhuis) die dagactiviteiten organiseren, waar ouderen van buitenaf ook bij kunnen aansluiten. Hobbyclubs worden onder de aandacht gebracht. Er kan worden doorverwezen naar mantelzorg.
Het verschil tussen gerealiseerde en gewenste relaties blijft bestaan. De interventie richt zich op het terugdringen van het belang van dit verschil door acceptatie, relativering, ontkenning of afleiding.
Indien er sprake is van emotionele eenzaamheid of eenzaamheid die samenhangt met fysieke of mentale beperkingen of ziekten kan er worden doorverwezen naar de huisarts of eerstelijnspsycholoog/GGZ.
