Het normale slikproces en slikstoornissen
Het normale slikproces bestaat uit vier fasen. Deze fasen en de slikstoornissen die zich bij een afwijkend slikproces kunnen voordoen worden per fase beschreven:
1. Orale voorbereidingsfase
Normaal slikproces
Het eten wordt in de mond genomen. Het voedsel wordt gekauwd en vermengd met speeksel. De voedselbolus wordt gevormd, waarna het voedsel wordt vastgehouden in het voorste gedeelte van de mond tussen de tong, tanden, wangen en het harde verhemelte
Stoornis in het slikproces
– lekkage van het voedsel/drinken en/of speeksel uit de mond
– onvermogen voedsel te verzamelen in de mond
– pijn bij het kauwen
2. Orale transportfase
Normaal slikproces
In de orale transportfase wordt de bolus door de tong naar achteren richting de keelholte getransporteerd
Stoornis in het slikproces
– nasale regurgitatie: door een inefficiënte afsluiting van het zachte gehemelte komt voedsel of vloeistof uit de keelholte in de neusholte terecht, de patiënt begint te niesen of het eten/drinken komt via de neusgaten terug
– onvermogen te slikken door hersenbeschadiging of hersenzenuwuitval
– slikapraxie: patiënten weten niet hoe ze moeten slikken
– onvermogen een voedselbolus te vormen door xerostomie: verminderde of geen speekselproductie
– verzamelen van voedsel en/of speeksel in de mondholte: niet door kunnen slikken
– pijn bij het gaan slikken
3. Faryngeale fase
Normaal slikproces
In deze fase wordt de voedselbolus van de keelholte naar de slokdarm getransporteerd. Om te voorkomen dat voedsel in de luchtweg komt, wordt deze reflexmatig kortdurend afgesloten. Deze slikbeweging wordt veroorzaakt door de slikreflex:
– De neusholte wordt afgesloten doordat het zachte gehemelte tegen de achterkeelwand wordt gedrukt.
– Het strottenhoofd beweegt tijdens het slikken naar voren en naar boven.
– De stembanden sluiten zich, het strottenklepje daalt over de luchtweg, ademen is even niet mogelijk.
Stoornis in het slikproces
– passageklachten: het voedsel / blijft achter in de keelholte. Op het moment dat de slikreflex voorbij is, is de luchtweg weer vrij en kan residu door inademing in de luchtpijp terechtkomen.
– penetratie: het voedsel en/of drank verzamelt zich op de stembanden
– aspiratie: voedsel en/of drank komt onder het stembandniveau terecht komt.
– pijn bij het slikken
4. Oesofageale fase
Normaal slikproces
De oesofageale fase begint met het ontspannen van de bovenste slokdarmsluitspier, gevolgd door de peristaltische beweging van de slokdarm die de voedselbolus naar beneden duwt, richting de maag.
Stoornis in het slikproces
– reflux: het terugvloeien van voedsel en dranken van de maag naar de slokdarm en keelholte. Wanneer het terechtkomt in de keelholte kan het geaspireerd worden = in de luchtpijp onder stembandniveau.
– pijn bij het transport van het voedsel, voelbaar achter het borstbeen
